9 Φεβρουαρίου: Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας – Μια γλώσσα με οικουμενική διάσταση

Μέρα μνήμης του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού, η 9η Φεβρουαρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Ελληνικής Γλώσσας, μιας γλώσσας , η οποία παρά τις κατά καιρούς αλλοιώσεις στη μακραίωνη ιστορία της, διατηρεί μέχρι και σήμερα την αίγλη και την ομορφιά της.

Το γλωσσικό ταξίδι μέσα στον χρόνο

«Η γλώσσα αποτελεί βασική προϋπόθεση και κινητήριο μοχλό σε κάθε υλική και πνευματική προσπάθεια του ανθρώπου, καθώς και ουσιαστικό παράγοντα στην ιστορική πορεία κάθε έθνους. Η ελληνική γλώσσα, για περισσότερο από 3.000 χρόνια, εκφράζει με πληρότητα απλές και σύνθετες έννοιες της λογοτεχνίας, της φιλοσοφίας, της επιστήμης με την οικουμενικότητά της να αναγνωρίζεται και να επιβεβαιώνεται διαχρονικά. Η μακροχρόνια διάρκειά της δε σημαίνει, βέβαια, ότι έχει παραμείνει αναλλοίωτη. Οι επιδράσεις και οι αλλαγές που δέχτηκε στο πέρασμα των αιώνων τής επέτρεψαν όχι μόνο να επιβιώσει χωρίς να χάσει τη μορφή και την πρωτοτυπία της αλλά και να εξελιχθεί, διατηρώντας ταυτόχρονα τον γλωσσικό της πλούτο, την ποικιλία και τη μουσικότητά της» σημειώνει η κ. Ευαγγελία Παπακυριακού, λεξικογράφος και καθηγήτρια Μέσης Εκπαίδευσης.

Η ελληνική γλώσσα μαρτυρείται, σε μεγάλο βαθμό, άλλοτε προφορικά και άλλοτε γραπτά, αδιάσπαστα μέχρι σήμερα, έχοντας υποστεί πολλές αλλαγές.

Έχοντας αποκοπεί από την ινδοευρωπαϊκή οικογένεια γλωσσών και τις πρώϊμες μορφές της, η ελληνική γλώσσα πέρασε πολλά στάδια, με γνωστότερα την κυριαρχία της αττικής διαλέκτου και την εμφάνιση πολλών άλλων διαλέκτων, την εξάπλωση της ελληνιστικής κοινής και τη χρήση της στην ελληνική γραμματεία, τη μεσαιωνική – βυζαντινή, που συνδύαζε την αττική διάλεκτο και αρκετά στοιχεία της νεοελληνικής και τελικά τη νέα ελληνική, όπως την ξέρουμε σήμερα.

Η επίδραση της ελληνικής σε άλλες γλώσσες

Η ελληνική γλώσσα, ήδη από τα ελληνιστικά χρόνια, άρχισε να επιδρά στο λεξιλόγιο διαφόρων λαών, ιδιαίτερα μετά τις μεταφράσεις των κειμένων της πρώιμης χριστιανικής γραμματείας, ώσπου τα μεσαιωνικά χρόνια παρατηρείται πληθώρα γλωσσικών δανείων στη σλαβική γλώσσα, και ιδιαίτερα στη θρησκευτική ζωή. Η επίδρασή της υπήρξε ακόμη μεγαλύτερη στα χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, όταν πλήθος Ελλήνων έφυγαν από τις τουρκοκρατούμενες περιοχές και κατέφυγαν στη Δύση, όπου έγινε γνωστή η ελληνική στα πλαίσια του ουμανισμού.

Σταδιακά, με το πέρασμα των χρόνων και με τις σχέσεις που αναπτύσσονταν ανάμεσα στα κράτη, βλέπουμε πως η ελληνική γλώσσα άρχισε να επηρεάζει γλώσσες, όπως την αγγλική, τη γαλλική, την ιταλική, την τουρκική, τη γερμανική, την ισπανική σε όλους τους τομείς, όπως το θέατρο, η τεχνολογία, η ιατρική κ.τ.λ., αλλά και να επηρεάζεται με ανάλογο ρυθμό.

Η επίδρασή της φαίνεται σε κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα:

• αγγλ. history < ιστορία < ἵστωρ < οἶδα (=γνωρίζω)
• γερμ. geographie < γεωγραφία < γέω - < γῆ + γράφω
• ισπ. psicologia < ψυχολογία < ψυχή + λόγος < λέγω
• αγγλ. demography < δημογραφία < δῆμος + γράφω
• αγγλ. epidemiology < επιδημιολογία < ἐπί + δῆμος + λόγος < λέγω
• αγγλ. pandemic < πανδημία < πᾶν + δῆμος
• αγγλ. lymphaden < λεμφαδένας < λέμφος (=σωματικό υγρό) + ἀδὴν
• γαλλ. mélodrame < μελόδραμα < μέλος + δρᾶμα < δράω/-ῶ
• αγγλ. telepathy < τηλεπάθεια < τῆλε + πάθος < πάσχω
• αγγλ. hydrogen < υδρογόνο < ὕδωρ + γόνος < γίγνομαι
• γαλλ. agoraphobie < αγοραφοβία < αγορά + φόβος

Η ελληνική γλώσσα μέσα από τα μάτια σημαντικών ιστορικών προσώπων

Οι εκφράσεις θαυμασμού για τον ελληνικό πολιτισμό, στον οποίον θεμέλιος λίθος είναι η ελληνική γλώσσα, ήταν πάντα πολλές.

Τι είπαν, όμως, σημαντικές μορφές των γραμμάτων, των τεχνών και του πολιτικού γίγνεσθαι για την ελληνική γλώσσα, διαχρονικά;

 «Εάν οι θεοί μιλούν, τότε σίγουρα χρησιμοποιούν τη γλώσσα των Ελλήνων». – Μάρκος Τύλλιος Κικέρων (Ρωμαίος πολιτικός, ρήτορας, δικηγόρος και φιλόσοφος)

 «Είθε η Ελληνική Γλώσσα να γίνει κοινή όλων των λαών» – Βολταίρος (Γάλλος διαφωτιστής)

 «Άκουσα στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης το Ευαγγέλιο σε όλες τις γλώσσες. Η Ελληνική αντήχησε άστρο λαμπερό μέσα στη νύχτα». – Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε (Γερμανός λογοτέχνης)

 «Η Ελληνική έχει ομοιογένεια σαν την Γερμανική, είναι όμως πιο πλούσια από αυτήν. Έχει την σαφήνεια της Γαλλικής, έχει όμως μεγαλύτερη ακριβολογία. Είναι πιο ευλύγιστη από την Ιταλική και πολύ πιο αρμονική από την Ισπανική. Έχει δηλαδή ότι χρειάζεται για να θεωρηθεί η ωραιότερη γλώσσα της Ευρώπης». – Κλοντ Φοριέλ (Γάλλος ακαδημαϊκός, ιστορικός και κριτικός)

 «[...] Κι αν τυχόν κάπου ανάμεσα στους γαλάζιους διαδρόμους συναντήσω αγγέλους, θα τους μιλήσω Ελληνικά, επειδή δεν ξέρουνε γλώσσες. Μιλάνε μεταξύ τους με μουσική». – Νικηφόρος Βρεττάκος (Έλληνας λογοτέχνης)

 «Όλοι πρέπει να μάθουν να μιλάνε τα ελληνικά, γιατί μόνο μέσω των ελληνικών θα μπορέσει ο καθένας να κατανοήσει τη γλώσσα του». – Ζακλίν ντε Ρομιγί (Γαλλίδα κλασική φιλόλογος και ελληνίστρια)