Ο εκπαιδευτής οφείλει να εμπνέει!

Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Κίτρου, Καθηγητής Τομέα Πληροφορικής & Ηλεκτρονικών/ IT Manager - Computer Operator/Υποψήφιος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών

Η εμπειρία ενός εκπαιδευτή του επιτρέπει όλο και πιο γρήγορα και εύκολα να συνειδητοποιεί πως μία ομάδα εκπαιδευομένων χαρακτηρίζεται συνήθως από ανομοιογένεια. Στο συγκεκριμένο φάσμα μαθητευόμενων, σαφέστατα και θα υφίσταται ένα υποσύνολο (μεγάλο ή μικρό) απρόθυμων εκπαιδευόμενων. Το εν λόγω υποσύνολο χρειάζεται από έναν επαγγελματία εκπαιδευτή συνεχή παρακίνηση και ενθάρρυνση.

Ένας επαγγελματίας εκπαιδευτής οφείλει να εμπνέει. Να είναι καθοδηγητής και να οδηγεί τον εκπαιδευόμενο προς την μάθηση. Για να μπορεί να εμπνέει, όμως, πρέπει να ενισχύει συνεχώς το ενδιαφέρον, να δημιουργεί και να εμφυσάει κίνητρα και να κρατάει ζωντανό και αμείωτο το ενδιαφέρον του εκπαιδευόμενου. Η ενθάρρυνση και η παρακίνηση είναι το πιο βασικό όπλο του εκπαιδευτή σε αυτόν τον τομέα, αρκεί να γνωρίζει μέσα από εμπειρία και ευστροφία, πώς να το χρησιμοποιεί κατάλληλα ανάλογα με την περίπτωση.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η παρακίνηση είναι ένα κρυμμένο ένστικτο μέσα μας που μας εξωθεί να συμπεριφερόμαστε με συγκεκριμένους τρόπους. Αν θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε πλήρως την φύση της παρακίνησης, τότε θα μπορούσαμε να μαντέψουμε τους τρόπους παρακίνησης των εκπαιδευόμενων. Κάτι αρνητικό, μπορεί να μετατραπεί σε θετικό με διαρκή εξάσκηση και ερωτήσεις κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Μερικές φορές, αν σε έναν εκπαιδευόμενο κάνετε ερωτήσεις για να αποδείξετε μία συγκεκριμένη δεξιότητα στην υπόλοιπη τάξη, αυτό μπορεί να σπρώξει τον εκπαιδευόμενο για να πετύχει κάτι. Είναι φανερό ότι η προσοχή και το ενδιαφέρον μπορεί να υπάρχουν πάντοτε με τον εκπαιδευτή να πρέπει να διασφαλίσει ότι απομονώνοντας εκπαιδευόμενους δεν δρα σαν επιπρόσθετη παρακίνηση.

Θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε πάρα πολλές θεωρίες παρακίνησης. Όλες τους, όμως, δίνουν μία γενική κατεύθυνση. Την παρακίνηση από τον εκπαιδευτή την καθιστά αυθεντική ο επαγγελματισμός του. Η ικανότητά του να την προσαρμόζει το είδος και το ύφος της παρακίνησής του  ανάλογα με τις ανάγκες της ομάδας που καλείται να εκπαιδεύσει.

Ένας καλός εκπαιδευτής θα εγκωμιάσει, θα επιδοκιμάσει και θα ενθαρρύνει την κατάλληλη στιγμή. Οι εκπαιδευόμενοι δεν ενθαρρύνονται με την αποτυχία. Βλέποντας έναν εκπαιδευόμενο να κάνει κάτι καλό μπορούμε να τον επαινέσουμε για αυτό. Αν, από την άλλη, χρειάζεται διόρθωση, τότε την πραγματοποιούμε με ένα σχόλιο ενθάρρυνσης, δίνοντας βάση, όχι μόνο στο να μην αισθανθεί ο εκπαιδευόμενος μειονεκτικά, αλλά επιπρόσθετα, στο να «πεισμώσει» και να δώσει το κάτι παραπάνω από τον εαυτό του για να πετύχει.

Χαρακτηριστικό του επαγγελματισμού στην εκπαίδευση είναι η διάθεση που επιβάλλεται να διακρίνει τον εκπαιδευτεί στο να «ακούει». Ακούμε τους εκπαιδευόμενους και εισάγουμε έναν άτυπο ανταγωνισμό, με ιδιαίτερη προσοχή και διπλωματία ώστε με κάθε τρόπο να αποφύγουμε το ενδεχόμενο να δημιουργηθούν αντιπαλότητες. Φύλλα ασκήσεων και ανάλυση αναγκών, είναι ένας καλός τρόπος να βοηθηθεί η ενθάρρυνση της τάξης και να «σπάσουν» οι φραγμοί. Αν οι εκπαιδευόμενοι δεν είναι πολύ σίγουροι για τις ικανότητές τους (αντανακλαστικοί χαρακτήρες), οργανώνουμε τότε ασκήσεις σε ομάδες.

Στοιχείο ενός επαγγελματία είναι να εφαρμόζει την συνεργατική μάθηση κατάλληλα. Να χωρίσει σωστά τις ομάδες ανάλογα με το πλήθος και τις ικανότητες των ατόμων. Να αναθέτει με ξεκάθαρο τρόπο ρόλους ώστε οι εκπαιδευόμενοι να αρχίσουν να αναπτύσσουν νέες δεξιότητες σε ένα ασφαλές περιβάλλον. Μια λανθασμένη διάκριση σε ομάδες, μπορεί να επιφέρει αντιπαλότητες, καθυστέρηση στο μάθημα και να θέσει τον εκπαιδευτή εκτός χρόνου, στόχων και αξιοπιστίας.

Ένας επαγγελματίας εκπαιδευτής, όμως, δεν πρέπει απλά να ξέρει να διαχειρίζεται και να ενισχύει την διάθεση για μάθηση. Θα πρέπει, συν τοις άλλοις, να μπορεί να διαχειριστεί κρούσματα αρνητικής συμπεριφοράς μέσα στην αίθουσα. Καταστάσεις, δηλαδή, στις οποίες καλείται να επέμβει – να αντιδράσει ακαριαία. Τέτοιου είδους έκτακτα – μη προβλεπόμενα περιστατικά, ίσως αποτελούν τον νούμερο ένα κίνδυνο για τον εκπαιδευτή στο να χάσει τον έλεγχο της αίθουσας. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει ήδη να γνωρίζει, να έχει κατά νου, ορισμένες πρακτικές αντιμετώπισης τέτοιου είδους προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν.

Για παράδειγμα, αν ένας εκπαιδευόμενος διαρκώς διακόπτει την τάξη, μπορείτε να ακολουθήσετε τις ακόλουθες μεθόδους για να επιλύσετε το πρόβλημα:

• Σταθείτε δίπλα στον εκπαιδευόμενο κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας ή της επίδειξης. Αυτό μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα ότι ο εκπαιδευτής εισβάλλει στον προσωπικό χώρο του εκπαιδευόμενου. Επιπρόσθετα, όταν επιδεικνύεται κάτι στην οθόνη, χρησιμοποιείστε την οθόνη του εκπαιδευόμενου σαν μέσο επίδειξης.
• Μία άλλη λύση είναι να κάνετε μία ερώτηση στον εκπαιδευόμενο σχετική με την εργασία που γίνεται.
• Το επόμενο βήμα είναι να προτείνετε ο ίδιος ο εκπαιδευόμενος να το δείχνει στην υπόλοιπη τάξη.
• Αν κανένα από τα παραπάνω δεν είναι αποτελεσματικό και όλη η τάξη δεν έχει δείξει ακόμη την δυσφορία της προς τον εκπαιδευόμενο (εδώ η επίλυση του προβλήματος γίνεται με άτυπο τρόπο), παίρνουμε στην άκρη τον εκπαιδευόμενο ή την εκπαιδευόμενη στο διάλειμμα και συζητάμε. Το αντικείμενο συζήτησης, το οποίο θα κουβεντιαστεί με ευγενικό και διακριτικό τρόπο, θα είναι το γεγονός πως υπάρχουν αρκετοί εκπαιδευόμενοι στο τμήμα που περιμένουν να ευεργετηθούν από το μάθημα και ότι θα ήταν πολύ χρήσιμο αν μπορούν να κρατήσουν της ερωτήσεις τους μέχρι το τέλος κάθε περιόδου παράδοσης ή επίδειξης.