Ουδείς ξεφεύγει από το design

Επιμέλεια: Χρήστος Ρέτσης, Καθηγήτης Τομέα Εφαρμοσμένων Τεχνών / Σχεδιαστής Οπτικής Επικοινωνίας

Προσπαθήστε να φανταστείτε ότι δεν έχετε κρατήσει ποτέ στα χέρια σας smartphone. Δεν μας απασχολεί η μάρκα ή το μοντέλο. Πώς θα μπορούσατε να μαντέψετε τον λόγο για τον οποίο δημιουργήθηκε; Κοιτάζοντάς το και μόνο, δεν βοηθάει, γιατί δεν θα βρεις την παραμικρή υπόδειξη σε αυτό το μικροσκοπικό πράγμα από γυαλί, μέταλλο και πλαστικό ως προς το τί είναι ή πώς μπορείς να το χρησιμοποιήσεις.

Θα περίμενε κανείς ότι κάτι σε μέγεθος περίπου ενός πακέτου τσιγάρων θα ήταν πιο ισχυρό και από μπουλντόζα; Όχι. Θα είχαμε την παραμικρή υπόνοια ότι αυτό το αντικείμενο θα είχε τις δυνατότητες ενός τηλεφώνου, μιας φωτογραφικής μηχανής, ενός browser για το διαδίκτυο, μιας μονάδας διαχείρισης των συσκευών οικιακής χρήσης, μιας παιχνιδομηχανής, ενός ηχοσυστήματος, ενός ρολογιού, ενός ημερολογίου, μιας τηλεφωνικής ατζέντας, μιας αριθμομηχανής, μιας πυξίδας, ενός δορυφορικού συστήματος πλοήγησης και αναρρίθμητων άλλων εφαρμογών; Πάλι, όχι. Θα μας φαινόταν εντελώς εξωπραγματικό.

Ο λόγος που τόσο μεγάλη υπολογιστική ισχύς μπορεί να «χωρέσει» εντός ενός τόσο μικρού αντικειμένου είναι το ότι γενιές και γενιές επιστημόνων «πάλεψαν» να ανακαλύψουν το τρανζίστορ, ως μέσο αποθήκευσης δεδομένων και –φυσικά- να το κάνουν και ολοένα μικρότερο σε μέγεθος. Η διαδικασία αυτή ήταν τόσο επιτυχημένη έτσι ώστε να έχουμε την τεχνογνωσία να «χωρέσουμε» αρκετά εκατομμύρια τρανζίστορ σε ένα μικροσκοπικό μικροτσίπ το οποίο στα τέλη της δεκαετίας του 1950 -όπου και πρωτοπαρουσιάστηκε- είχε μέγεθος όσο μια παλάμη. Αυτό το αξιοσημείωτο επίτευγμα απαιτούσε ιδιαίτερο κουράγιο, όραμα, γνώση και επιδεξιότητα από τους εμπλεκόμενους επιστήμονες που το δημιούργησαν. Θα μπορούσε όμως να μην είχε βγει από τα όρια του εργαστηρίου και να μη διαμόρφωνε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων αν δεν υπήρχε το… ντιζάιν (design)!

Όταν οι άνθρωποι μιλούμε για το design ενός smartphone ή για χιλιάδες άλλα αντικείμενα/προϊόντα, αναφερόμαστε στον τρόπο με τον οποίο είναι σχεδιασμένα, αλλά αυτό είναι μόνο ένα μέρος από το σύνολο των επιρροών που έχουν συμβάλλει στη δημιουργία του. Είναι μέρος της διαδικασίας της ανάλυσης (process of analysis), οπτικοποίησης (visualization), σχεδιασμού/προγραμματισμού (planning) και εκτέλεσης σχεδιασμού (execution/implementation) την αλληλουχία των οποίων καλούμε design. Μια διαδικασία που κάνει τις ζωές μας ευκολότερες και πιο διασκεδαστικές.

Παράλληλα, χάρη στους σχεδιαστές του λογισμικού, έχουμε τη δυνατότητα να ξυπνάμε στην ώρα μας, να ψάχνουμε στο διαδίκτυο για πληροφορίες, να ακούμε μουσική, να βλέπουμε ταινίες, να επικοινωνούμε με γραπτά μηνύματα με ανθρώπους χιλιόμετρα μακριά, να ξεκλειδώνουμε την πόρτα του αυτοκινήτου ή –πιθανόν- να βλέπουμε τι υπάρχει μέσα στο ψυγείο μας και να αγοράζουμε αυτά που μας λείπουν ακόμα και όταν είμαστε πολύ μακριά από αυτό.

Εφόσον το λογισμικό έχει σχεδιαστεί σωστά, η συσκευή μπορεί να χρησιμοποιηθεί άνετα από όλους μας χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια. Τα οπτικά σύμβολα είναι τέτοια έτσι ώστε να μας καθοδηγούν αβίαστα στο τελικό επιθυμητό αποτέλεσμα. Αν όμως το design ήταν δύσχρηστο και δυσλειτουργικό, η διαδικασία θα σταματούσε από την έλλειψη κατανόησης του τρόπου λειτουργίας. Σε κάθε βήμα, σε κάθε κίνηση, θα ήμασταν γκρινιάρηδες, ίσως να γινόμασταν έξαλλοι και τελικά θα καταλήγαμε στην παραδοχή ότι δεν είμαστε ικανοί να χειριστούμε μια τέτοια συσκευή.

Οι συνέπειες του κακού design είναι πολλές και μπορεί να ακούγονται αστείες ή «τραβηγμένες» από ταινία επιστημονικής φαντασίας, αλλά ανήκουν στην κατηγορία των καθημερινών προβλημάτων: άργησα να ξυπνήσω και δεν πήγα στη δουλειά μου γιατι δεν κατάφερα να ενεργοποιήσω το ξυπνητήρι την ώρα που ήθελα. Δεν πήγα στο σημαντικό meeting γιατί δεν μπόρεσα να διαβάσω το mail που μου έστειλε η γραμματέας μου. Κουβάλησα τη βαριά βαλίτσα μου μέχρι την πόρτα του δωματίου μου στο ξενοδοχείο και διαπιστώνω ότι δε μπορώ να μπω στο δωμάτιο.

To design μπορεί να ενδυναμώσει ή να αποδυναμώσει κάθε μας κίνηση σε κάθε επίπεδο της ζωής μας. Μπορείτε να βρείτε τις πληροφορίες που χρειάζεστε μέσω διαδικτύου εύκολα και γρήγορα ή βασανίζεστε επί ώρες; Είναι η σήμανση στο χώρο που βρίσκεστε ευανάγνωστη και κατανοητή ή κάνετε κύκλους μέσα στο κτίριο; Τα καινούρια σας παπούτσια σάς κάνουν να περπατάτε άνετα και με αυτοπεποίθηση ή γυρίζετε στο σπίτι το βράδυ με κάλους και πρησμένα πόδια; Το αυτοκίνητο που αγοράσατε ήταν αυτό που σας άρεσε περισσότερο ή εκείνο που σας απωθούσε λιγότερο;

Όταν το design είναι σωστό και ακολουθεί τους κανόνες της ποιότητας νιώθουμε ευχάριστα, νιώθουμε ισχυροί, όμορφοι, άνετοι, ευπρεπείς, αξιοπρεπείς, ασφαλείς. Νιώθουμε την ευημερία να στέκεται πλάι μας.

Κανένας μας δεν μπορεί να αποφύγει την επιρροή του design πάνω του. Μπορούμε να επιλέξουμε με τι θα συναναστρεφόμαστε ή όχι στη ζωή μας: τέχνη, τεχνολογία, λογοτεχνία, θέατρο, κινηματογράφος, μόδα, αθλητισμός, μουσική. Μπορούμε να επιλέξουμε πόσο πολύ ή λίγο αυτά θα μας επηρεάζουν, όμως δε μπορούμε να ξεφύγουμε από το design…